امید به توسعه ظرفیت پالایشی در دولت سیزدهم

نفتون: ظرفیت پالایشگاهی در کشور از پتانسیل بالایی برخوردار است، به طوری که در چندین سال گذشته توفیقات نسبتا خوبی در این بخش حاصل شده اما مساله این است که با وجود آن، برخی کاستی ها در این صنعت همچنان پابرجاست و ایران نتوانسته آنطور که شایسته است از این ظرفیت استفاده کند.

به گزارش نفتون، آمار و ارقام موجود پالایشگاه های نفتی کشور، نشان از کاهش محسوس ظرفیت پالایشی است. آمار بیانگر این است که طی ۸ سال گذشته در مجموع یک افت ۱۱درصدی در صنعت پالایش نفت کشور رخ داده است. بدین ترتیب که از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ با سقوط ۲۱۴ هزار بشکه یک روند نزولی در میزان پالایش نفت خام در پالایشگاه ها کشور به ثبت رسیده است.

شاید بتوان علت عمده این تغییر را وجود تحریم های یکطرفه عنوان کرد اما آنچه که قابل تامل است این که چرا با وجود علم وجود تحریم ها، اقداماتی که بتوان آن را کنترل کرد صورت نگرفته است.

این در حالی است که دولت سیزدهم از ابتدای معرفی برنامه‌های انتخاباتی‌اش تأکید زیادی بر پرهیز از خام‌فروشی و تمرکز بر توسعه صنایع پالایشی داشت؛ با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری و پس از آن رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی به جواد اوجی برای هدایت سکان وزارت نفت، به‌تدریج برنامه‌های دولت سیزدهم برای صنایع نفت و گاز ایران شفاف‌تر و نقش و اهمیت و لزوم توسعه صنعت پالایش، به‌عنوان مسیری راهگشا در دوره تحریم و شرایط فروش نفت در کشور به‌وضوح تبیین شد؛ وزیر نفت در همه گفت‌وگوهای رسانه‌ای توسعه صنایع پالایشی، راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها و واحدهای پالایشی تازه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود برشمرد و تأکید کرد در طول چهار تا پنج سال آینده ظرفیت پالایشی جمهوری اسلامی ایران ۱.۵ برابر می‌شود.

از سوی دیگر باید گفت واگذاری شتابزده پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی و عدم توجه سهامداران جدید و همچنین عدم تمرکز وزارت نفت وقت به ضرورت اجرای طرح های توسعه ای پالایشگاه‌ها منجر به این امر شد تا نه تنها افزایش ظرفیت تولید اتفاق نیفتد بلکه به دلایل متعددی از جمله عدم نوسازی تجهیزات پالایشی به کاهش ۱۱ درصدی در ظرفیت پالایش نفت خام کشور طی ۸ سال گذشته انجامید که امیدو می رود این کمبودها در دولت سیزدهم برطرف شود.

از سوی دیگر، جلیل سالاری - مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران نیز به تازگی اعلام کرده که توسعه صنایع پالایشی خط بطلانی بر تفکر سنتی خام فروشی است، هر چه از خام‌فروشی منابع هیدروکربوری به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها وسپس توسعه صنایع تکمیلی حرکت کنیم، میزان ایجاد ارزش افزوده واشتغالزایی و تحریم‌گریزی به طورقابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.

کارشناسان تاکید دارند که بی شک تحقق توسعه نیازمند فراهم شدن زیرساخت‌ها و انجام مباحث کارشناسی است، اگر وعده توسعه پالایشگاه‌سازی دولت جدید بر این مدار پیش برود قطعا شاهد تاثیرات مثبت آن برای کشور خواهیم بود،  لذا باید منتظر ماند تا عزم دولت برای توسعه به طور کامل آشکار شود.

به هر حال به نظر می رسد با وجود اینکه ایران یکی از بزرگ ترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا به حساب می آید اما انتظارات مورد انتظار را در این حوزه پالایشی نتوانسته جامه عمل بپوشاند؛ به طوری که در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا حدود ۹۵ میلیون بشکه بوده، در حالی که ظرفیت پالایشی ایران روزانه به ۲.۱ میلیون بشکه می‌رسد و این اعداد بیانگر سهم ۲ درصدی ایران از ظرفیت پالایشی دنیاست.

در همین رابطه مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با بیان اینکه در واگذاری‌ها بهبود شاخص کیفی در فرآورده‌های تولیدی شرکت‌های پالایشی اعمال نشد، از این رو اجرای طرح‌های زیست‌محیطی ارزش اقتصادی نداشت و سهامداران انگیزه‌ای برای اجرای طرح‌های زیست‌محیطی نداشتند، تصریح کرد: برای برون‌رفت از این چالش، تلاش شد ۲۰ درصد سهم ارزش فعالیت گروه ۲ تجمیع شود از این رو دو پالایشگاه را از سیاست‌های اصل ۴۴ خارج کردیم و به‌عنوان پالایشگاه دولتی شناخته شدند و نتیجه این اقدام منجر به اجرای طرح توسعه و تثبیت پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان شد. در تکمیل سایر طرح‌های توسعه‌ای در پالایشگاه‌های کشور، نقدینگی و تضامین لازم از طرف دولت تأمین و سبب شد این ظرفیت و توسعه در کشور محقق شود.

به هر حال امید می رود باتوجه به اهمیت موضوع در حوزه پالایش دولت سیزدهم از زمان شروع فعالیت خود وعده‌هایی را در این باره مطرح کرده است تا به صورت جدی‌تر در تدارک توسعه طرح های پالایشی در کشور باشد. آنطور که جواد اوجی - وزیر نفت وعده داده از اقدام‌های مهم در برنامه کار وزارت نفت در دولت سیزدهم، اجرای طرح‌های ارتقای کمّی و کیفی پالایشگاه‌های موجود کشور با هدف افزایش تولید محصولات با ارزش بالاتر به‌ویژه تأمین خوراک پتروشیمی است.