اظهارات زنگنه و ابتکار در سالگرد صادق آئینه‌وند

بیژن زنگنه در مراسم گرامی‌داشت صادق آئینه‌وند گفت: فکر می‌کنم هزار سال است که ما نتوانسته‌ایم مشکل اندیشه و اندیشه‌ورزی را که عامل محرک حرکت‌های ما در زندگی باشد، حل کنیم. این در حالی است که هنوز استخاره نقش پررنگ‌تری از تعقل دارد. من نمی‌گویم استخاره خلاف شرع است اما وقتی قوه تعقل هست باید از عقل استفاده کنیم.

به گزارش بدراقتصاد به نقل از ایسنا، وزیر نفت در مراسم گرامی‌داشت سومین سالگرد درگذشت دکتر صادق آئینه‌وند- چهره ماندگار تاریخ اسلام و رییس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - که در موسسه مطالعات و تحقیقات زنان برگزار شد، همچنین بیان کرد: من از نیمه‌ سال ۵۹ با دکتر آئینه‌وند آشنا شدم و او در آن زمان آموزش و پرورشی بود. آن زمان، من  معاون وزیر ارشاد بودم. این آشنایی ادامه پیدا کرد تا اینکه در دورانی مسوولیتی نداشتم؛ علاقه‌ من به موضوع تاریخ و اندیشه‌ورزی سبب شد تا ارتباط بیشتر و عمیق‌تری با دکتر آئینه‌وند پیدا کنم. مهمترین مساله‌ای که از ایشان آموختم در حوزه اندیشه‌ورزی بود که مهمترین بحث کشور ما امروز هم اندیشه است. دکتر آئینه‌وند هم به این مساله توجه بسیاری داشت.

او اضافه کرد: ما وقتی بحث تاریخ را هم با دکتر آئینه‌وند داشتیم از ابن رشد به خاطر تعقل یاد می‌کردند. ایشان به شناخت شهودی هیچ اعتقاد جدی نداشت و من به این مساله فکر کردم و این موضوع سبب شد تا مطالعاتی هرچند اندک هم در این زمینه داشته باشم.

زنگنه با بیان اینکه دکتر انسان خودساخته‌ای بود و هرچه داشت از زحمت خودش بود، افزود: من چیزی که از دکتر آئینه‌وند آموختم توجه به عقل بود و اندیشه‌ورزی و عقلانیت باید پایه زندگی انسان باشد. متاسفانه حیف است که عقل و عقلانیت در میان ما مهجور است؛ از فردوسی که مدام داد عقل می‌زده و ... . هنوز هم مشکل کشور ما همین است.

 در بحث مطالعات زنان مدیون نگاه پیشرو دکتر آئینه‌وند هستیم

معصومه ابتکار - معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده - نیز به عنوان سخنران دیگر این مراسم بیان کرد: من و هم‌نسلان من از ابتدای انقلاب با نوشته‌های ایشان و بزرگان دیگر مثل دکتر علی شریعتی آشنا بودیم، واقعا انگیزه پیدا می‌کردیم و ما را نسبت به درک تاریخ و شناخت تاریخ اسلام مشتاق می‌کردند که نگاه نویی به تاریخ داشته باشیم و شاید مورخین دیگر شهامت پرداختن به این موضوعات تاریخی را نداشتند.

او ادامه داد: دکتر آئینه‌وند از ابتدای انقلاب جریان‌سازی در بحث تاریخ اسلام را ایجاد کرد و خیلی از ما مدیون ایشان هستیم. همیشه در نوشتار، سخنرانی یا آثار دکتر یک نوآوری و نگاه به آینده وجود داشت و صرف این نبود که تنها ما یک واقعه تاریخی را بشنویم و ندانیم که به چه درد امروز ما می‌خورد؟ ایشان این اتصال را به خوبی برقرار می‌کردند.

ابتکار افزود: در دهه ۷۰ که بحث نگاه علمی و آکادمیک به موضوع زنان مطرح شد، در کشورهای‌ مختلف اغلب بحث مطالعات زنان را داشتند و ما این خلأ جدی را داشتیم. در اوایل دهه ۷۰ این باور شکل گرفته بود و استاد آئینه‌وند به همراهی منیر گرجی نقش موثری در تاسیس این موسسه داشتند که یکی از اولین موسسات مطالعات زنان غیردولتی بود و پایه‌گذاری‌هایی در بحث تاریخ زنان در اسلام داشتند. نگاه ایشان هم در قرآن و هم در تاریخ اسلام بسیار دقیق بود. بسیار نکته‌سنج بودند. نکاتی که به دید ایشان می‌آمد خیلی وقت‌ها کارآمد هم بود و مبانی مطالعاتی در این زمینه خاص می‌شد.

او با بیان اینکه دکتر آئینه‌وند جزو هیات امنای این موسسه هم بود، گفت:  زمانی که ضرورت تاسیس رشته مطالعات زنان حس می‌شد این رشته با فراز نشیب‌های زیادی مطرح شد، برخی می‌پرسیدند که چه ضرورتی برای تاسیس این رشته وجود دارد؟ این در حالی بود که رشته مطالعات زنان و مطالعات جنسیت در جهان جایگاه پیدا کرده بود. اما در آن زمان دکتر آئینه‌وند ریاست دانشگاه علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس بودند و با جسارت تمام گفت که این کار را از همین دانشگاه شروع کنیم و اولین جایی که این رشته را پایه‌گذاری کرد گروه مطالعات اجتماعی بود؛ دکتر آئینه‌وند با وجود مخالفت‌های سطحی نگرانه‌ای که وجود داشت این رشته را بنیان گذاشت.

ابتکار ادامه داد:‌ البته هنوز این مخالفت‌ها وجود دارد. در دوره‌هایی حتی تصمیم داشتند این رشته را منحل و مسیر این رشته را منحرف کنند اما دکتر آئینه‌وند برای این مساله ایستادگی کرد تا سال ۷۶ برای اولین بار رشته مطالعات زنان در ایران شکل گرفت. امروز ما بیش از ۲۰ گروه مطالعات زنان در دانشگاه‌های مختلف داریم، مراکز مطالعاتی در رشته‌ها و شاخه‌های مختلف فعال هستند. امروز، قطعا ما مدیون دکتر آئینه‌وند با نگاه آینده‌نگر، پیشرو و دقیق هستیم. در کنار تخصصی که در حوزه تاریخ داشت همواره همراه ما در موضوع مطالعات زنان بود.

تصمیم داریم کتابخانه دکتر آئینه‌وند را ارتقا دهیم

شیدا موذن فروغی- همسر دکتر آئینه‌وند- نیز در مراسم گرامی‌داشت سومین سالگرد این چهره ماندگار تاریخ اسلام گفت:  پاسداشت نام و یاد او، نکوداشت علم و خردورزی است به عنوان همسر و همراه او شهادت می‌دهم که آئینه‌وند در طول حیاتش هرگز از کسب علم و دانش و معرفت دست نکشید. تا پایان زندگی در مسیر افزایش آنها در خویش و جامعه اطرافش کوشید.

او اضافه کرد: در سه سال گذشته که از هجرت ناباورانه او می‌گذرد، در تلاش و جست‌وجو بودیم تا بتوانیم نام، اندیشه و سلوک اخلاقی و معنوی او را زنده نگه داشته و تاثیرات آن را استمرار ببخشیم. در همین راستا در گام‌های نخستین، سال گذشته یکی از مهمترین یادگاری‌های ارزشمند دکتر آئینه‌وند، یعنی کتابخانه شخصی و تخصصی او را وقف دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس کردم؛ کتابخانه‌ای که با وسواس و علاقه بسیار در طول عمر پربرکتش جمع آوری کرده بود.

فروغی افزود: صادق آئینه‌وند فرزند دانش و دانشگاه بود، در واقع با وقف کتاب‌هایش به عنوان یکی از مهمترین و ارزشمندترین یادگاران او به دانشگاه، کوشیدیم گنجینه‌ای جهت استفاده دانشجویان و استادان و جویندگان علم و آگاهی در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم. این کتابخانه شامل پنج‌هزار جلد کتاب فارسی، عربی و انگلیسی است که با تلاش ستایش‌برانگیز عزیزان دانشجو در دانشگاه تربیت مدرس، لیست‌برداری و طبقه‌بندی شده است. این مجموعه در گروه تاریخ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تربیت مدرس در فضایی با نام «کتابخانه تخصصی دکتر آئینه‌وند» گردآوری شده و همه علاقه‌مندان می‌توانند با حضور در آن فضا کتاب‌های مورد نظرشان را جست‌وجو و از آنها استفاده کنند.

همسر صادق آئینه‌وند اضافه کرد: گام بعدی ما که امیدواریم به شکل مستمر انجام شود، ارتقا و روزآمدسازی این کتابخانه است؛ به نحوی که بتوانیم هر سال کتاب‌های ارزشمند تازه انتشاریافته تاریخ و تاریخ اسلام را تهیه و به این مجموعه اضافه کنیم. در این راستا بودجه سالانه‌ای را به این منظور در نظر گرفته‌ام که از همین سال جاری تحقق یافت، به طوری که با نظارت و صلاحدید مدیر محترم گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی تربیت مدرس، خانم دکتر فاطمه جان‌احمدی اولین سری کتاب‌ها خریداری و به کتابخانه افزوده شده است.

جایزه استاد آئینه‌وند برای بهترین پایان‌نامه دکتری تاریخ اسلام

مهدی فیروزان- مدیرعامل موسسه شهرکتاب و خواهرزاده امام موسی صدر- نیز در این مراسم بیان کرد:  ما جوایزی را در شهرکتاب طراحی کرده‌ایم و بیشتر هم در راستای تحقیق است و نه در راستای تالیف؛ چون ما امروز بیشتر به تحقیق عالمانه و پژوهش از صنف آقای دکتر بیشتر از تالیف نیاز داریم.

او ادامه داد: جایزه دکتر مجتبایی به بهترین پایان‌نامه دکتری فرهنگ و تمدن ایران تعلق می‌گیرد. جایزه استاد داوری که به بهترین دکتری رشته فلسفه اهدا می‌شود. جایزه مرحوم نجفی به بهترین ترجمه سال تعلق می‌گیرد و خوشحالم که بگویم شرافت بین‌المللی هم پیدا کرده است.

فیروزان اعلام کرد: چندی پیش به خدمت همسر دکتر آقای آئینه‌وند رفتم و این بحث را مطرح کردم و قرار است از امسال جایزه استاد آئینه‌وند برای بهترین پایان‌نامه دکتری تاریخ اسلام را برگزار ‌کنیم.

دکتر آئینه‌وند بدون هرگونه تفاخر رفتاری بود

همچنین نرگس کریمی- مشاور امور ایثارگران معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری- دراین مراسم بیان کرد:  دانش تنها انباشت آگاهی نیست بلکه دانش حقیقی رنگ نو به رفتار آدمی می‌دهد. همه می‌دانیم که بزرگداشت مردان و زنان نام‌آور و یادآوری از تلاش‌ها و حماسه آفرینی آنها در عرصه‌های مختلف خود نوعی ذکر است. برگزاری چنین نشست‌ها و سخن گفتن از آنان نشان می‌دهد که فضیلت‌ها زنده است و یادآوری آن مصداق آیه «وَ ذَکَّر فَانَّ الذَّکری تَنفَعُ المُومِنینَ» است، که ما همیشه در همه حال به این نوع یادآوری‌ها نیازمند هستیم. شاخص‌ترین ویژگی استاد فرزانه و اندیشمند دکتر صادق آئینه‌وند تدین او بود. دکتر آئینه‌وند بدون هرگونه تفاخر رفتاری بود، او امروز می‌تواند برای همه ما الگوی زندگی در عصرهای مختلف باشد.

او ادامه داد: آرامش، صبوری، سعه صدر، حق گرایی، اخلاق مداری و حق طلبی از ویژگی‌های بارز اوست. انسانی وارسته که دارای منش و سلوکی رحمانی زبان‌زد خاص عام است؛ او مصداق آیه «وَ عِبادُ الرَّحمنِ الَّذِینَ یَمشُونَ عَلَی الاَرضِ هَونا» بود؛ امیدوارم سلوک ایشان در رفتارهای فردی و اجتماعی و معنوی همواره الهام‌بخش همه ما باشد.

مشاور امور ایثار گران معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، فطانت، تیزهوشی و توامان کردن علم و عمل بودن را از شاخصه‌های دیگر استاد دانست و افزود: این شاخصه‌ها را از مکتب قرآن و اهل بیت(ع) آموخته بود به همین دلیل هم کلام، رفتار و نگاه ایشان اثربخش بود. دکتر آئینه‌وند دانش و فروتنی را با هم داشت و به ما آموخت که دانش تنها انباشت آگاهی در ذهن نیست بلکه دانش حقیقی همه سخن‌ها و رفتار آدمی را رنگ نو می‌دهد؛ به همین خاطر رفتارهای او رنگ خدایی داشت.

کریمی گفت: دور اندیشی و آینده‌نگری استاد موجب شد که به نهادسازی در حوزه علوم انسانی بپردازد چون اغلب انسان‌های نادر در این حوزه مهم اهتمام دارند. یکی دیگر از ویژگی‌های این استاد فرزانه توجه به موضوع زنان و پاسخ به سوالات، چالش‌ها و شبهات پیشروی آنها بود. زودودن زنگارها، خرافه‌ها و نگرش‌های نامناسب در خصوص زنان که به دین نسبت داده می‌شد با بازخوانی متون دینی و روایی در این حوزه پاسخگو بود. او در عصری که کمترین کسی در دفاع از زنان پاسخگو به این شبهات بود پاسخ‌های متقن و صحیح ارائه کرد و از طرف دیگر توجه به این امر مهم را گوشزد کرد.

در این مراسم حسینعلی قبادی- رییس پژوهشگاه علوم انسانی-، شکوفه شهیدی - فرزند علامه سیدجعفر شهیدی -، داوود فیرحی و اشرف بروجردی - رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی - نیز در این مراسم صحبت کردند.