سیل‌های ایران مناقشه سیاسیون را آشکار کرد

نفتون: یک جامعه‌شناس در تحلیل سیل‌های اخیر ایران، ضمن انتقاد از تقسیم‌بندی سیاسیون به خودی و غیر خودی در جریان مدیریت سیلاب‌ها گفت: منافشه سیاسی به حدی بالا گرفته که حتی سیل هم سیاسی شده است که این وضع ریشه‌های اعتماد و سرمایه‌های اجتماعی ایران را نشانه رفته است.

به گزارش ایسنا، دکتر محمد فاضلی در نشست بررسی تحلیلی سیل اخیر ایران که عصر روز گذشته در دانشگاه بهشتی برگزار شد، گفت: به دلیل چند وجهی و پیچیده بودن سیل، قضاوت در مورد وقایع اخیر زود است و باید منتظر نتایج بررسی عوامل وقوع سیل از سوی کمیته بررسی سیلاب باشیم.

تقسیم سیاسیون به خودی و غیر خودی در جریان سیل‌های اخیر

وی با طرح این گزاره که سیلاب‌ها آئینه ایران هستند، تصریح کرد: سیلاب‌ها که در حالت طبیعی خاک‌ها را می‌شویند و ممکن است باعث پیدا شدن فسیل‌ها و گنج‌ها بشوند می‌توانند به همان میزان لایه‌رویی جامعه را بشویند و مواردی را از جامعه آشکار کنند.

فاضلی افزود که سیلاب‌های اخیر، جامعه ایران را آشکار کرد و نشان داد که سطح مناقشه سیاسی به‌قدری بالاست که حتی در مدیریت یک پدیده طبیعی مثل سیلاب هم مشکلات زیادی داریم.

او اضافه کرد: در جریان مدیریت سیل‌های اخیر، نخبگان سیاسی به دو گروه خودی و غیرخودی تقسیم شدند و به‌سرعت دولت در دسته ضعیف، ناتوان و غیر خودی قرار گرفت و بقیه هم در دسته خودی، توانمند و دلسوز و متعهد قرار گرفت.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در همان موقع یادداشتی نوشته و در آن اعلام کرده بهتر است این تقسیم‌بندی‌ها را انجام ندهیم، گفت: برآوردها نشان می‌داد که سیلاب‌ها از سطح مازندران و گلستان گسترش می‌یابد. در چنین شرایطی اگر به دنبال این باشیم که نشان دهیم که یک دولتی در اداره کردن امور و کمک‌رسانی ضعیف است اگر سیلاب مناطق بیشتری از کشور را در بربگیرد نشان می‌دهد که همه با هم نمی‌توانیم کاری برای امدادرسانی بکنیم و در این صورت، علاوه بر دولت، کل سیستم زیر سوال می‌رود.

فاضلی با اشاره به اینکه مناقشه سیاسی به‌حدی بالا گرفته که حتی سیل هم سیاسی شده است، گفت: این مناقشه سیاسی در حدی است که ریشه‌های اعتماد و سرمایه‌های اجتماعی ایران را بسوزاند. عملکرد سیاسی در قبال سیلاب به سمتی رفته که سرمایه‌های اجتماعی را نشانه گرفته است.

وی ادامه داد: در فاصله زمانی کوتاهی ۴۰۰۰ روستا آب و برق خود را از دست دادند و در یک بازه زمانی کمتر از یک تا دو هفته آب و برق پایدار برای ۹۹.۵ درصد روستاها برگشت ولی اثری از این کار مثبت دیده نمی‌شود و این نشان می‌دهد که گویا جامعه یک تیشه دست گرفته و به ریشه توانمندی‌های خود می‌زند. این روال تاب‌آوری جامعه را به شکل خطرناکی به خطر می‌اندازد که پیامد این وضعیت بی‌اعتمادی هستی‌شناختی است.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه اعتمادسوزی خصیصه سیاست در جامعه ایران است، گفت: وقتی تلاش می‌شود یک کشور را با همه توانایی‌ها ناتوان نشان دهیم؛ ساختار اعتماد در کشور نابود می‌شود؛ بنابراین مناقشه سیاسی اعتمادسوز، عاقبت خطرناکی برای کشور دارد و در نتیجه چنین وضعی، بی‌اعتمادی به شکل‌های مختلف خود را نشان می‌دهد؛ برای مثال اخبار دروغین برخی شبکه‌ها برای جامعه باورپذیر می‌شود.

فاضلی در ادامه گفت: در عرصه سیاست امروز همگان فقط امروز را می‌بینند و برای رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت، سرمایه‌های ایجاد شده نابود و تخریب می‌شود.

تک بعدی بودن ویژگی جامعه سیاسی ایران

وی با اشاره به اینکه سیل‌های اخیر وجه دیگری از ذهن سیاسیون ایران که ذهن تک‌علت‌اندیش است را آشکار کرد، تصریح کرد: این در حالیست که فرآیند مدیریت سیل یک دایره بزرگ شامل پیش‌بینی و هشدار، بیمه و مدیریت ریسک، اقتصاد سیلاب، آماده شدن در برابر سیلاب، کیفیت زیرساخت و … است. در جامعه سیاست‌زده ایران می‌بینیم بعد از سیل یقه سازمان هواشناسی را می‌گیرند و همه تقصیرها را گردن این سازمان می‌اندازند، یا عده‌ای سیل را به طور کامل گردن مدیریت سدها و عده‌ای دیگر سیل را به گردن تخریب جنگل‌ها و مراتع می‌اندازند. شاید در وقوع سیل مجموعه‌ای از این عوامل تأثیرگذار بوده اما سیل به عنوان یک پدیده چند وجهی و پیچیده تبدیل به یک پدیده تک واحدی برای تسویه‌حساب و منفعتی فردی کوتاه‌مدت می‌شود.

فاتحه اخلاق سیاسی در ایران خوانده شده است

این جامعه‌شناس در ادامه با بیان اینکه در چنین ساختار سیاسی کوتاه‌مدت‌نگری، فاتحه اخلاق سیاسی ایران هم خوانده شده است، به نمونه‌هایی اشاره کرد: گفت: مثلاً شاهد افرادی بودیم که از اتهامات سیاسی شروع کردند تا نماینده مجلسی که ادعا کرد من یک سیلی به گوش وزیر می‌زدم. اگر با سیلی‌زدن می‌شود کارها را درست کرد در کنار استیضاح وزرا یک بخش فلک وزرا هم بگذاریم.

فاضلی همچنین تاکید کرد: وقایع اخیر سیل نشان می‌دهد که جامعه ایران فاقد یک استراتژی رسانه‌ای بحران است. سازمان هواشناسی جهانی برای مواقع بروز حوادث طبیعی دستورالعمل‌هایی را ارائه داده است که حتی در آن پروتکل‌هایی برای نحوه ارائه گزارش‌های هواشناسی وجود دارد. در جریان سیلاب مشخص شد که استراتژی رسانه‌ای سیلاب نداریم.

حریم‌دری یا حریم‌داری؟

وی در ادامه با اشاره به تجاوزات متعدد به حریم رودخانه‌ها گفت: ما که باید حریم‌داری می‌کردیم به حریم‌دری رسیدیم و شاهد تغییر کاربری و بهره‌برداری ناصحیح از جنگل‌ها و مراتع هستیم که نشان‌دهنده ویژگی کوتاه‌مدت‌نگر بودن جامعه ایران است و این را هم سیل‌های اخیر آشکار کرد. با اینکه همه نوع بشر کوتاه‌مدت‌نگر است اما جامعه نباید کوتاه‌مدت‌نگر باشد. چرا در مقابل پدیده‌های طبیعی مثل جنگل کوتاه مدت نگر شده‌ایم؟

این استاد دانشگاه بهشتی با اشاره به ضرورت برنامه‌ریزی محلی برای حکمرانی آب گفت: هیچکس نمی‌تواند مسئله آب را در مازندران همان‌گونه حل کند که در یزد می‌توان حل کرد. وقتی مسئله آب محلی است مسئله سیلاب هم محلی است و به مدیریت محلی نیاز دارد بنابراین نمی‌توان برای مدیریت سیلاب در مناطق مختلف کشور یک دستورالعمل یکسان از سیلاب ارائه داد.

فاضلی با اشاره به اینکه اقتصاد سیاسی سیلاب یکی از عناصر مهم در واقعه سیل اخیر است، گفت: در طول تاریخ کسانی که ارتباطی با قدرت داشته‌اند، توانسته‌اند بهره‌برداری‌هایی از طبیعت داشته باشند که نسل بعد که اتفاقاً بهره‌بردار از طبیعت هم نبودند خسارت آن را پس داده‌اندد؛ مسیل‌هایی که فروخته شده و خانه‌ها، رستوران‌ها و هتل‌هایی که روی مسیل‌ها ساخته و سکونت‌گاه‌هایی که در حریم رودخانه‌ها ایجاد شده، نمونه‌ای از این بهره‌برداری‌ها است.

این جامعه‌شناس در پایان با اشاره به گزاره‌ای از ماکس وبر- جامعه‌شناس و استاد اقتصاد سیاسی - مبنی بر اینکه «بودجه نشان‌دهنده نهایت عقلانیت یک جامعه است» گفت: اگر بودجه جنگلداری و حفظ محیط زیست کمتر از فوتبال است یک جایی از عقلانیت مشکل دارد. تحلیل اقتصاد سیاسی بودجه و تاریخ بودجه محیط زیست بخشی از داستان سیلاب اخیر و درسی است که باید از این سیل بگیریم.