سد بسازیم یا خیر؟

نفتون: سیلاب‌های اخیر هجمه‌های بسیاری را به وزارت نیرو وارد کرد که یکی از آن‌ها موضوع سدسازی بود؛ بسیاری از افراد معتقدند که این موضوع نباید بهانه ساخت سدهای جدید شود و عده‌ای نیز بر وجود سد و کاهش خسارت سیلاب‌ها به خاطر وجود این سازه‌ها تاکید دارند.

به‌گزارش ایسنا، در حال حاضر ۴۷ هزار سد بزرگ در دنیا در دست بهره‌برداری است که نیمی از آن‌ها مربوط به چین و نیمی دیگر از آن‌ها در آمریکا، اسپانیا، فرانسه، کانادا، ژاپن، کره جنوبی و در انتهای لیست ترکیه قرار گرفته است و کشور ما به دلیل این‌که سدهای بزرگ زیادی ندارد اصلاً درون این لیست قرار ندارد.

بیش‌تر این سدها در نیمه دوم قرن بیستم ساخته شده و پرونده آن در پایان قرن بیستم بسته شده است. این سازه‌ها با اهداف متعددی از جمله فراهم‌سازی آب تنظیم شده برای کشاورزی ساخته شده است که در مناطقی که بدون سد کشاورزی دیمی در جریان بوده اما در حال حاضر با امکان آب تنظیم شده شرایط دو کشت و سه کشت نیز برقرار شده است.

طبیعتاً وجود سه کشت یعنی ایجاد محصول مازاد کشاورز که نیازمند بازار است و چه بازاری بهتر از آن مناطقی که سدهای خود را نساخته‌اند. رضا اردکانیان - وزیر نیرو- بر این باور است که تاریخچه شکل‌گیری تعدادی از گروه‌های ضد سدسازی در جهان مربوط به پایان سدسازی در کشورهایی است که در سدسازی مشهور هستند.

یعنی کسانی که در پی جلوگیری از اجرای احداث سدهای ضروری در مناطق مختلف دنیا بوده‌اند کسانی هستند که پروژه‌های سدسازی خود را کامل کرده‌اند و هم اکنون درصددند بازار عرضه محصولات مازاد را در اختیار بگیرند.

وزیر نیرو صراحتاً اعلام کرده است که باید به این مسئله نگاه جامعی داشته باشیم که سدسازی متفاوت از جوسازی است. نباید با جوسازی تعطیل شود و نه با جوسازی رونق حساب نشده و بی ملاحظه پیدا کند.

با سواستفاده سد جدید نسازیم

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مجید ناصری‌نژاد - نماینده شادگان در مجلس شورای اسلامی - گفت: برخی از این واقعه سوءاستفاده نکنند و اقدام به سدسازی جدید نکنند. سدسازی جدید به شدت به ضرر خوزستان است و آینده خوزستان را تهدید می‌کند. سیلاب بهانه‌ای برای پیگیری سدسازی جدید نشود و با این اقدام مشکل مردم دوچندان نکنند.

هوشنگ جزی - مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری - نیز با اشاره به این‌که در ایران تنها حدود ۴۰ میلیارد متر مکعب آب باید در سدها ذخیره شود، گفت: سدها راهکار کنترل سیل نیستندو نباید به بهانه کنترل سیل این کار را انجام دهیم، چراکه سدسازی‌های غیر اصولی به مراتب خطرات بیش‌تری نسبت به سیل دارند.

در این بین علی سلاجقه - یک استاد مهندسی رودخانه و علوم و مهندسی آبخیز دانشگاه تهران - با اشاره به این‌که سدها در کنترل و مهار سیل تنها نقش مسکن را دارند، اظهار کرد: تنها راهکار درمانی حکمرانی بر حوضه آبخیز است.

وی با بیان این‌که یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها در دنیای کنونی ساخت سد با مکان‌یابی درست است، تاکید کرد: در حال حاضر ۱۷۲ سد ملی در کشور ساخته شده است که برخی از آن‌ها عملکرد خوبی دارند و در مکان درستی ساخته شده‌اند اما ساخت برخی دیگر از آن‌ها مبتنی بر آمایش سرزمینی نبوده است و به عنوان یک راهکار اساسی در مدیریت جامع حوضه آبخیز محسوب نمی‌شوند.

انتقادهایی که به سدسازی شد

همچنین میثم جعفرزاده - مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل - با اشاره به انتقادهایی که تاکنون به سدسازی صورت می‌گرفت، اظهار کرد: تاکنون منتقدان بسیاری برای سدسازی در ایران وجود داشتند و این در شرایطی است که اگر سدهای کنونی نبودند یک فاجعه انسانی به معنای واقعی رخ می‌داد، چرا که به طور مثال اگر سد کرخه وجود نداشت شش میلیارد آب رها می‌شد و این مساله می‌توانست عواقب ناگواری را به دنبال داشته باشد.

با وجود تمام اظهار نظرهای منفی و مثبت در مورد وجود سد در کشور، نمی‌توانیم این واقعیت را منکر شویم که اگر سدهای کنونی نبودند، وضعیت خسارات افزایش جدی می‌یافت اما از سوی دیگر باید به این موضوع نیز توجه کرد که سدسازی باید به صورت اصولی و رعایت تمام جنبه‌های محیط زیستی و منابع آب صورت گیرد.